استاندارد چیست؟

24 فروردین 1403 0

در فرهنگ عمید"استاندارد" به معنی نمونه، قاعده و اصل ذکر شده است. در تعریف دیگری داریم : " به اندازه معمول هر چیز که بر پایه قرارداد، سنت یا تصمیم سازمانی، مبنا و پایه اندازه گیری در نظر گرفته شده، استاندارد می گویند".


اما این تعاریف بدوی بوده و استانداردها امروزه دامنه و مفهوم بسیار گسترده ای پیدا کرده اند. یکی از سازمان هایی که بیش از
17500 استاندارد بین المللی تعریف کرده، سازمان بین المللی استاندارد سازی (ایزو)[1] می باشد.
این سازمان برای بسیاری از موضوعات و کالا ها و مفاهیم استاندارد تعریف کرده است؛ از استانداردهایی برای فعالیت های سنتی مانند کشاورزی و ساخت و ساز گرفته تا استانداردهایی برای مهندسی مکانیک، صنعت و حتی توزیع و حمل و نقل و وسایل پزشکی وتکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات و استانداردهایی برای بخش خدمات و حتی نحوه مدیریت کردن.آنچه که در این گفتار بیشتر مدنظر است استانداردهای فنی می باشد.
استانداردهای فنی عموما مستندات رسمی هستند که متدها و معیارهای فنی و مهندسی، ضوابط و رویه های اجرای کار و فرآیندها را به شکلی یکسان تعریف می کنند. جالب است که حتی برای تحریر و چاپ کتابی درباره استاندارد، از استانداردهای زیادی بهره برده می شود که به برخی از آن ها ممکن است آگاه هم نباشیم، مثلا سایز کاغذ.


امروزه استانداردها جزء لاینفکی از زندگی بشر محسوب می شود.


دلیل اهمیت استانداردها اینست که ت
اثیر زیادی بر اکثر جنبه های زندگی ما می گذارند. بکارگیری استانداردها تضمین می کند خدمات و محصولات ویژگی های مطلوب و موردنظر مارا داشته باشند، ویژگی هایی از قبیل کیفیت، دوست بودن با محیط زیست، سلامت و امنیت، کارایی و هزینه مناسب اقتصادی.

زمانی که محصولات و خدمات خواسته های ما را مرتفع کنند، این موضوع را امری بدیهی و مسلم می پنداریم و از نقش استانداردها غافل می شویم. اما اگر استانداردها وجود نداشته باشند خیلی زود متوجه می شویم. اگر محصولات کیفیتی پایین داشته باشند، با سایر تجهیزاتی که داریم هماهنگ نباشند و یا خطرناک و غیرقابل اعتماد باشند به سرعت متوجه اهمیت استانداردها خواهیم شد.

استانداردها کارهای زیادی انجام می دهند از جمله اینکه:
  • توسعه، ساخت، تحویل و پشتیبانی محصولات و خدمات را کاراتر، مطمئن تر و منظم تر می کنند
  • پیشرفت های تکنولوژی و شیوه های مدیریت خوب را به اشتراک می گذارند
  • تجارت بین کشورها را آسان تر می سازند
  • نوآوری ها را منتشر می کنند
  • تضمین می کنند که خواسته های مصرف کنندگان از کلیت کالاها و خدمات مرتفع گردد
  • و با معرفی راه حل برای مسائل معمول، زندگی را ساده تر و آسان تر می سازند
استانداردها از جنبه های اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژیکی سودمند هستند. به عنوان مثال اگر تولیدکنندگان از استانداردهای بین المللی که در همه کشورهای جهان مورد قبول واقع شده، استفاده کنند می توانند محصولات و خدماتی ارائه کنند که در دنیا پذیرفته شود؛ بنابراین قادر خواهند بود در بازارهای بین المللی رقابت کنند.

استانداردها برای نوآوران تکنولوژی های جدید نیز مفید هستند. استانداردهای بین المللی برای ترمینولوژی، تطبیق با سایر وسایل و تجهیزات و ایمنی، سرعت انتشار نوآوری ها را بالا برده و محصولات ایجاد شده قابل تولید و قابل فروش خواهد بود.


بطور خلاصه استانداردها برای همه از جمله مصرف کنندگان، دولت ها، مراکز تجارت، کشورهای در حال توسعه و حتی برای سیاره ای که ساکن آن هستیم لازم و سودمندند. استانداردها با تضمین ایمنی و قابل اعتماد بودن ابزارها، ماشین آلات و حمل و نقل، کیفیت زندگی[2] را بالا می برند. در انتها چند مثال ساده ذکر می کنیم که نشان می دهد زندگی ما چقدر با استانداردها ادغام شده به گونه ای که حتی بسیاری از مواقع به ضرورت وجودشان آگاه نیستیم.


- بدون استاندارد سازی تلفن و کارت های بانکی زندگی پیچیده تر می شود
- نبود استانداردسازی بر کیفیت زندگی اثر می گذارد؛ اگر اندازه درها و یا چرخ ماشین ها یا پله ها استاندارد نبود دسترسی به بسیاری از مکان ها غیر ممکن می شد
- سمبل های استاندارد، اطلاعات و هشدارهای خطر را فراتر از مرزهای زبان نمایش می دهند
- اگر ابعاد محفظه های حمل بار، استاندارد نبود تجارت جهانی کندتر و گران تر می شد
- استانداردهایی که ترمینولوژی های بین المللی را تدوین می کنند انتقال تکنولوژی را آسان تر و امن تر می نمایند؛ همچنین در پیشرفت تکنولوژی های جدید و انتشار نوآوری ها مهم هستند
- پروتکل های استاندارد کامپیوترها، به محصولات نرم افزاری و سخت افزاری شرکت های مختلف در سراسر دنیا امکان برقراری ارتباط می دهند
- استاندارد اتصالات و قطعاتی که به وسایل دیگر مرتبط می شوند نیز بسیار مهم هستند




وجود استانداردها مانند وجود اکسیژن است که بودن آن را امری بدیهی تصور کرده و اغلب از اهمیت وجودش غافل هستیم، در حالی که زندگی بدون آن صعب و حتی ناممکن می نماید.

سارا نخجیرکان
دکترای مهندسی صنایع
دانشگاه صنعتی اصفهان


[1] International Organization for Standardization (ISO)
[2] Quality of Life

نظرات